Znaczenie prawidłowej artykulacji

          Przyjmuje się, że kształtowanie i utrwalenie prawidłowej wymowy poszczególnych głosek powinno zakończyć się w wieku sześciu lat. Z doświadczenia wiemy, że tylko połowa dzieci w tym przedziale wiekowym osiąga prawidłowe umiejętności artykulacyjne, pozostała połowa z problemem nieukończonego rozwoju mowy boryka się nawet do ósmego roku życia. Znaczenie problemu podkreśla fakt, że dzieci sześcioletnie podejmują naukę czytania i pisania, a nieukończony rozwój mowy utrudnia znacznie proces przyswajania tych umiejętności. Starsze przedszkolaki potrafią powtórzyć każdą głoskę prawidłowo w izolacji, a nawet powtórzyć cały wyraz, jednak za chwilę w mowie swobodnej zabawy zapominają o prawidłowych nawykach artykulacyjnych. Problem automatyzacji głosek w mowie swobodnej i przedłużający się tym samym etap ukończenia rozwoju mowy jest u dzieci podejmujących edukację poważnym problemem utrudniającym nauczycielowi realizację procesu dydaktycznego. Kolejną trudnością w zakresie kompetencji językowych starszaka – przedszkolaka lub ucznia klasy pierwszej jest budowanie wypowiedzi zdaniowej, poprawnej pod względem gramatycznym, fleksyjnym i składniowym. Tu też, czasem, potrzebna jest pomoc.

Stosowane formy i metody pracy

Ćwiczenia oddechowe mają przede wszystkim na celu nauczenie różnicowania faz wdechu i wydechu oraz wydłużenie tej ostatniej. Najczęściej dzieci nie różnicują tych faz i często mówią na wydechu jak i na wdechu. Dzieci uczą się robić podczas wypowiedzi pauzy, pozwalające zaczerpnąć powietrze. Zwracamy uwagę na sposób oddychania torem nosowym. Dzieci w tym wieku nierzadko oddychają przez usta, czego konsekwencją jest zespolenie wargowo-zębowe, brak prawidłowej pionizacji języka.

Ćwiczenia fonacyjne mają za zadanie nauczyć dzieci właściwego posługiwania się głosem. Nadmierny krzyk powoduje twarde ustawienie głosu, sprzyja to stanom zapalnym w obrębie układu oddechowego. Ten rodzaj ćwiczeń jest sposobem na zlikwidowanie głosów piskliwych i krzykliwych.

Ćwiczenia usprawniające słuch fonemowy mają rozwijać zdolności różnicowania słuchowego podobnie brzmiących wyrazów, sylab, głosek. Jest to także umiejętność wyodrębniania wszystkich głosek w wyrazie, jak również złożenia z głosek wyrazu. Różnicowanie i wyodrębnianie słuchowe podanej głoski z gromady innych jest podstawą do poprawnej artykulacji danej głoski. Do tych ćwiczeń przywiązujemy dużą wagę, gdyż uważamy, że te umiejętności dzieci przekładają się na automatyzację ćwiczonych głosek.

Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy są kontynuacją ćwiczeń usprawniających całe ciało, mają na celu zdobycie przez dziecko umiejętności układania narządów mownych w sposób prawidłowy dla danej głoski. Znaczna część uczniów ma spore kłopoty z właściwą artykulacją. Wyćwiczenie właściwych układów warg i języka, podniebienia miękkiego sprzyja kontroli wymawianych głosek w zabawie, a później w mowie spontanicznej. Aby bardziej obrazowo przedstawić dzieciom ruchliwość narządów mowy konieczne jest przy tego rodzaju ćwiczeniach zaopatrzenie maluchów w lusterka.

Ćwiczenia artykulacyjne, towarzyszą nierozerwalnie pozostałym ćwiczeniom i są realizowane równolegle z pozostałymi formami oddziaływań. Ćwiczenia te dotyczą całego szeregu propozycji gier i zabaw dążących do prawidłowego wywołania, powtarzania, utrwalenia i swobodnego używania danej głoski. Nie jest to zadanie łatwe, gdyż zdolności lingwistyczne dzieci są różnorakie. Często wykraczają poza ramy przez nas określone, zależą od rozbudzonego apetytu dzieci do mówienia. Ćwiczenia artykulacyjne są bardzo spontaniczne i nieprzewidywalnie tak jak spontaniczna i nieprzewidywalna może być rozmowa z sześciolatkiem.